خرید PDF درسنامه این فصل

۴,۹۰۰ تومانافزودن به سبد

خرید PDF درسنامه تمامی 15 فصل

۵۹,۰۰۰ تومانافزودن به سبد

درسنامه

درسنامه علوم این فصل

exam icon

نمونه سوال تشریحی این فصل

نمونه سوال تستی

نمونه سوال تستی علوم این فصل

پاسخ فعالیت ها

پاسخ فعالیت علوم این فصل

پاورپوینت

پاورپوینت علوم این فصل

video icon

فیلم آموزشی علوم این فصل

نمونه سوال تستی ریاضی

نمونه سوال تستی ریاضی این فصل

math

نمونه سوال تشریحی ریاضی این فصل

video icon

فیلم آموزشی ریاضی این فصل

علوم نهم فصل 6 : زمین ساخت ورقه ای

کاربر عزیز در متن زیر درسنامه علوم نهم فصل 6 آمده است. سوالات این فصل را می توانید در اینجا ببینید.

پاسخ نامه نمونه سوال را نیز می توانید از اینجا ببینید. این پاسخنامه به شما کمک می کند تا خود را ارزیابی کنید.

خشکی پانگه آ در علوم نهم فصل 6

بر اساس مطالعات انجام شده، زمین شناسان معتقدند که حدود 200 میلیون سال پیش در سطح کره ی زمین یک خشکی واحد و بزرگی وجود داشته است که اطراف آن را یک اقیانوس بزرگ فراگرفته بوده است.

علوم نهم فصل 6 : زمین ساخت ورقه ای

این خشکی بزرگ به دو خشکی کوچک تر تقسیم شد .

چنانکه دریای مدیترانه ، سیاه  و دریاچه خزر در شمال کشورمان، باقیمانده ی دریای تتیس است.

جدایش پانگه آ

شکستگی و چند قطعه شدن پانگه آ در حدود 200 میلیون سال پیش شروع شد .

تعیین سن رادیومتری سنگ ها نشان می دهد شکافتن قاره پانگه آ حدود 156 تا 200 میلیون سال پیش شروع شده است.

این زمان را می توان تولد اقیانوس اطلس شمالی نامید.

در این زمان این شکاف Y  شکل به وجود آمد و  سبب حرکت هندوستان به طرف شمال شد.

همزمان با آن آمریکای جنوبی ، آفریقا را از استرالیا و قطب جنوب جدا کرد.

جابجایی ورقه ها

یکی از ادعاهای وگنر در مورد این که روزی قاره ها به هم متصل بوده اند شواهد فسیل شناسی است.

شواهد فسیلی

و این ادعا وجود یک راه خشکی بین قاره ها را تایید می کند .

در نظر بگیرید فاصله بین غرب آفریقا و شرق آمریکای جنوبی بسیار زیاد است و خزنده ای که شناگر نباشد نمی تواند از یک قاره به قاره دیگر برود.

با یافتن فسیل آن در یک محدوده زمانی در دو حاشیه مکمل نشان دهنده اتصال آن در گذشته بوده است.

پس قطعا این دو قاره در زمانی دور به یکدیگر متصل بوده اند.

علوم نهم فصل 6 : زمین ساخت ورقه ای جدایش قاره ها

تصاویر فوق  نشان می دهد در حدود 200 میلیون سال  پیش جدایش قاره ها شروع شد و تا عصر حاضر ادامه داشته است.

قاره های امروزی حاصل جدایش جدایش پانگه آ در طول سالیان گذشته است.

از دلایل دیگر وگنر مبنی بر جدایش قاره ها مکمل بودن قطعات خشکی جدا شده بود.

به طوری که اگر این نقشه ها را کنار هم بچینیم هر یک مانند قطعات یک بشقاب چینی شکسته یا یک پازل کامل می شوند .

مکمل بودن ورقه ها

دانشمندان با استفاده از فناوری های نوین توانسته اند دقیقا مرز بین قاره ها و اقیانوس ها را تعیین کنند .

تصاویر فوق در این زمینه بسیار گویاست.

این تصویر نشان می دهند که خشکی ها در گذشته به هم متصل بوده و طی زمان از هم جدا شده اند.

نظریه زمین ساخت ورقه ای در علوم نهم فصل 6

طبق نظریه زمین ساخت ورقه ای ، سنگ کره سخت زمین تقریبا از 20 ورقه یا صفحه مستحکم  کوچک  و بزرگ ساخته شده است.

برخی  از ورقه ها اقیانوسی  و برخی قاره ای  و برخی شامل اقیانوسی و قاره ای هستند.

یکی از اصول این نظریه این است که هر ورقه نسبت به ورقه های دیگر به صورت یک واحد مستقل عمل می کند.

در تصویر زیر  محل ورقه های سنگ کره مشخص شده اند.

با توجه به تصویر، برخی ورقه ها مثل ورقه نازکا فقط اقیانوسی و برخی نیز فقط قاره ای اند مثل ورقه عربستان اما  اغلب آن ها اقیانوسی – قاره ای هستند .

در برخی نواحی کره ی زمین، ورقه های سنگ کره طی میلیون ها سال به سمت یکدیگر حرکت و در نهایت با هم برخورد کرده اند.

برخورد آنها سبب بروز پدیده هایی مانند رشته کوه ، چین خوردگی ، گسل و حوادثی مانند زمین لرزه و فوران آتشفشان می شود.

کمربند لرزه خیز اطراف اقیانوس آرام یکی از مهم ترین نواحی لرزه خیز جهان است.

در این مکان در اثر این برخورد، ورقه  اقیانوسی به زیر ورقه ی قاره ای فرو رانده می شود.

در اثر فرورانش، ورقه ها می شکنند و انرژی آزاد می شود، انرژی آزادشده به صورت امواج لرزه ای، باعث رخ دادن زمین لرزه های بزرگی می شود.

افزون بر آن براثر فرورانش ورقه ی فرورونده و اصطکاک ایجاد شده، دما افزایش یافته، سنگ ها ذوب می شوند و آتشفشان هایی را به وجود می آورند.

چگونگی حرکت ورقه ها – علوم نهم فصل 6

توزیع نابرابر حرارت در درون زمین سبب جریان های همرفتی  می شود .

حرکت نرم کره با جریان همرفتی خود  سبب می شود که سنگ کره را جابجا می کند.

مواد گرم و سبک در محل شکاف ها خارج می شوند و به طور جانبی پخش و سرد می شوند .

سپس مواد سنگین تر در جای دیگر به داخل نرم کره فرو می روند تا دو باره گرم شوند.

در تصویر زیر می توان چگونگی جریان همرفتی در یک سیال گرم را نشان داد.

اگر جریان همرفتی رو به بالا باشد ورقه های سنگ کره به صورت تدریجی از هم جدا می شوند.

بر اثر این جدایش، فشار طبقات فوقانی از روی طبقات زیرین برداشته می شود

و مواد مذاب از شکاف بین آن ها خارج می شود.

جدایش ورقه ها و تشکیل رشته کوه های میان اقیانوسی

مواد مذاب خارج شده به صورت تدریجی گسترش می یابد و رشته کوه های میان اقیانوسی را ایجاد می کند.

در تصویر زیر چگونگی جدایش و ایجاد رشته کوه اقیانوسی تصویر سازی شده است.

طبق نظریه زمین ساخت ورقه ای:

هنگامی که ورقه ها با هم برخورد می کنند،در محل لبه گودال ها و یا  وقتی از کنار هم می لغزند،در حاشیه محل لغزش و یا وقتی ورق ها از هم دور می شوند،در محل حاشیه جدایش دو ورقه، انرژی آن ها به صورت زلزله آزاد می شود  .

در تصویر زیر محل زلزله های چندین سال اخیر مشاهده می شود .

اگر به تصویر خوب توجه کنیم مشاهده می کنیم اغلب زلزله ها در مکان های خاصی اتفاق افتاده اند.

این مکان ها همان حاشیه ورقه ها هستند که به آن ها کمربند زلزله هم می گویند.

انواع حرکت ورقه ها – علوم نهم فصل 6

مطابق نظریه زمین ساخت ورقه ای سه نوع حرکت در ورقه ها مشاهده می شود .

بر اساس زمین ساخت ورقه ای اگر ورقه های سنگ کره با هم برخورد کنند با توجه به نوع ورقه ها پدیده های حاصل از آن ها متفاوت خواهد بود .

و سه حالت خواهد داشت:

1) برخورد دو ورقه اقیانوسی و قاره ای

2) برخورد دو ورقه قاره ای

3) برخورد دو ورقه اقیانوسی

برخور دو ورقه اقیانوسی و قاره ای :

با توجه به این که جنس مواد تشکیل دهنده ورقه های اقیانوسی و قاره ای متفاوت است، پدیده های حاصل از برخورد آن ها متفاوت خواهد بود.

با برخورد این دو ورقه به دلیل این که چگالی ورقه اقیانوسی زیادتر از ورقه قاره ای است ورقه اقیانوسی به زیر ورقه قاره ای فرورانده می شود.

ورقه های اقیانوسی همراه با فرورانش، رسوبات کف اقیانوس را با خود به اعماق می برند.

این رسوبات زود گداز هستند و نسبت به ورقه اقیانوسی در اعماق ذوب شده می شوند .

مواد مذاب خود را به سطح می رساند و در داخل خشکی آتشفشان ایجاد می شود .برخورد ورقه اقیانوسی و قاره ای

به این صورت رشته کوه آتشفشانی در خشکی به وجود می آید.

همچنین در محل خم شدن لبه ورقه ها ، گودال اقیانوسی به موازات قاره در اقیانوس ایجاد می شود .

انرژی حاصل از برخورد به صورت زلزله آشکار می گردد.

برخورد دو ورقه اقیانوسی :

با برخود دو ورقه اقیانوسی یکی به زیر دیگری کشیده می شود .برخورد دو ورقه اقیانوسیبر اثر فرورانش در محل خم شدن ورقه ها، گودال بسیار عمیق اقیانوسی در امتداد برخورد در اقیانوس به وجود می آید.

مواد و رسوبات فرورانده شده در اعماق زمین بر اثر گرما ذوب شده و خود را به سطح می رساند و آتشفشان در اقیانوس به وجود می آید.

مواد مذاب پس از سرد شدن تجمع یافته و نتیجه آن جزایری است که در اقیانوس ایجاد می شود.

این جزایر در امتداد برخورد ورقه ها ایجاد می شوند و به جزایر قوسی موسومند.

همچنین در حاشیه برخورد ورقه ها انرژی به صورت زلزله بروز می کند .

شدت زلزله مناسب با میزان انرژی آزاد شده از برخورد ورقه ها است.

برخورد دو ورقه قاره ای – علوم نهم فصل 6

اگر دو ورقه قاره ای با هم برخورد کنند،به دلیل اینکه چگالی لایه خارجی پوسته زمین کم تر از لایه زیرین آن است، هیچگاه لایه خارجی به درون زمین فرو نمی رود،بلکه در محل برخورد چین خوردگی به وجود می آید و رشته کوه ایجاد می شود.برخورد دو ورقه قاره ای - علوم نهم فصل 6

رشته کوه زاگرس در ایران نتیجه برخورد ورقه ی ایران و عربستان است.

در محل برخورد انرژی به صورت زلزله آزاد می شود.

لغزش ورقه ها از کنار هم – علوم نهم فصل 6

در برخی نواحی کره ی زمین، حرکت ورقه ها به گونه ای است که آنها نه از هم دور می شوند و نه به هم نزدیک ی شوند. بلکه ورقه های سنگ کره در کنار هم می لغزند .لغزش دو ورقه

این نوع حرکت بیشتر در بستر اقیانوس ها رخ می دهد و باعث ایجاد زمین لرزه های زیادی می شود.

پیامدهای حرکت ورقه های سنگ کره – علوم نهم فصل 6

یکی از پیامدهای حرکت ورقه های سنگ کره، ایجاد چین خوردگی و تشکیل رشته کوه است.

لایه های رسوبی در دریاها به صورت افقی ته نشین می شوند.

پس از اینکه ضخامت رسوبات زیاد شد، در اثر حرکت و برخورد ورقه های سنگ کره، رسوبات از حالت افقی خارج می شوند و به حالت چین خورده در می آیند و رشته کوه ها را به وجود می آورند.

برخی مواقع، حرکت ورقه های سنگ کره باعث شکستن سنگ های پوسته ی زمین می شود .

شکستگی های زمین به دو دسته ی دَرزِه و گسل، تقسیم بندی می شوند .

اگر سنگ های دو طرف شکستگی، نسبت به هم جابه جا شده باشند، گسل را به وجود می آورند .

اگر سنگ های دو طرف شکستگی، جابه جا نشده باشند، درزه به وجود می آید.

گرد آوری : مجید فرح آبادی

خرید PDF درسنامه این فصل

۴,۹۰۰ تومانافزودن به سبد

خرید PDF درسنامه تمامی 15 فصل

۵۹,۰۰۰ تومانافزودن به سبد